Page:Apte - English-Sanskrit Dictionary.pdf/3

This page has been proofread, but needs to be validated.
ABS
3
ACC

-Absence, s. अनुपस्थिति f., असन्निधि m. परोक्षं, परोक्षता. 2 (Non-existence) अभावः. 3 विरहः, वियोगः; ‘in one's a.’ परोक्षे; ‘a. of mind’ शून्यमनस्कता, शून्यहृदयत्वं, अनवधानं, विदतचेतनत्वं.

Absolute, a. संपूर्ण, पर्याप्त. 2 नित्य, परम. 3 (Not relative) केवल, मात्रक, अनन्यसंबद्ध. 4 परम, उत्तम, श्रेष्ट. 5 अनियत, नर्यंत्रण, स्वाधीनः ‘a. king’ सम्राज् m., अधिराजः. -ly, adv. सर्वथा, सर्वशः, केवलं, एकांततः.

Absolve, v. t. (पापात् &c.) मुच् 6 P or c., उद्धृ 1 P, 10; पापं-अपराधं-क्षम् 1 A. -Absolution, s. पापमुक्ति f., क्षमा 2 मुक्ति f., मोक्षः, निःश्रेयसं, अपवर्गः, निर्वाणं, श्रेयस् n., कैवल्यं.

Absonant, a. विसंवादिन्, विरोधिन्.

Absorb, v. t. उत्-, शुष्, c., निगॄ 6 P, आचम् 1 P, नि-आ 1 P. 2 ग्रस् 1 A, आत्माधीन a. कृ 8 U; व्यापृ c., आसंज् c. -ed, a. नि-, मग्न, आसक्त, निरत, लीन, व्यापृत, पर, परायण, in comp. 2 विपीत. -Absorption. s. निपानं, शोषणं; ‘a. into the Supreme Soul’ मोक्षः, निर्वाणं; ब्रह्मणि लयः, ईश्वरसायुज्यं.

Abstain, v. i. निवृत् 1 A (abl.), परि-वि-वृज् 10 (acc.); ‘has a. ed from eating flesh’ निवृत्तमांसो जनकः (U. 4). 2 वरम् 1 P (abl.); ‘a. from food’ उपवस् 1 P. -Abstinence, s. निवृत्ति f. 2 उपवासः, अलपाहारः, आहारनियमः. 3 संयमनं, जितेंद्रियत्वं. -Abstinent, a. उपवासिन्. 2 जितेंद्रिय, संयतात्मन्; वशिन्.

Abstemious, a. मिताहार, अल्पाहारिन्, अल्पाशन, मितभुज्. -ness, s. मितहारः, मितभोजनं, अल्पाहारः.

Abstersion, s. शुद्धीकरणं.

Abstract, v. t. संक्षिप् 6 P, संहृ 1 P. 2 आदा 3 A, अप-अव-कृष् 1 P, अपहृ 1 P. -s. सारः, संग्रहः, संक्षेपः. -a. विभिन्न; केवल; अमूर्त. 2 आन्वीक्षिक (की f.), विगूढ, -edly, -ly, adv. विविक्तं. 2 केवलं, मात्रं. -ion, s. समाधिः, प्रणिधानं, ध्यानैकाग्रता. 2 अपहरणं, आदानं. 3 विभेदः, पृथक्करणं.

Abstruse, a. गूढ, प्रच्छन्न. 2 निगूढ, दुर्ज्ञेय, गूढार्थ, असुबोध, दर्बोध, गहन.

Absurd, a. अनर्थक, अयुक्त, न्यायविरुद्ध, अनुपपन्न. -ness, -ity, s. आनर्थक्यं, अनुपपत्ति f., असंगति f.; sometimes ex. by शशविषाणं, गगनपुष्पं &c. -ly, adv. अविचारेण, अनुपपन्नं; ‘do not talk so a.’ कृतमेतादृशेन असंगतेन-अनर्थकेन-प्रलापेन.

Abuse, v. t. वृथा-मृषा-अन्यायतः प्र-विनि यज् 7 A, 10 or व्यय् 1 P. 2 अधि-आ-कुत्स् 10, भर्त्स् 10 A, आ-अधि-क्षप् 6 P, अभिशंस् 1 P, अपवद् 1 U, अभिशप् 1 U, अपभास् 1 A. -s. आक्रोशः, अपवादः, उपा-लंभः, अपभाषणं, निंदा, अधिक्षेपः, वाक्पा-रुष्यं, परुषोक्ति f. 2 कुप्रयोगः, अपव्ययः, अन्यायोपयोगः. -Abusive, a. नंदक, आक्षेपरूक्ष, निंदागर्भ; ‘a. word’ नंदात्मकवचः, आक्षेपवचनं.

Abut, v. i. अवलंब् 1 A, आधा 3 U (Pass.).

Abysm, s. See Abyss.

Abyss, s. गभीरगर्तः, अगाधबिलं, अतलस्पर्शं खातं.

Academy, s. विद्यालयः-यं. 2 विद्वत्परिषद् f.

Accede, v. i. अनुमन् 4 A, अंगी-स्वी-कृ 8 U, अनुज्ञा 9 U. 2 सं-इ 2 P, संमिल् 6 P, सं-अभि-गमं 1 P.

Accelerate, v. t. त्वर् c. (त्वरयति), आशु संपद् c. or प्रवृत् c.

Accent, s. स्वरः. 2 आघातः, उच्चारणचिह्नं; ‘human a. s’ मानुषिगिर् f. -v. t. सस्वरमुच्चर् c. -ed, a. स्वरित, उदात्त.

Accept, v. t. प्रतिग्रह् 9 P, आदा 3 A, प्रति-पद् 4 A, प्रति-इष् 6 P, स्वीकृ 8 U. -able, a. ग्रहणीय, आदेय. 2 रुचिर, मनोरम, प्रिय. -ance, s. प्रतिपत्ति f., प्रतिग्रहः, आदानं, स्वीकारः. -ation, s. अर्थः; आशयः; ‘usual a. of a word’ शब्दस्य निरूढार्थः.

Access, s. प्रवेशः, उरसर्पणं, अभि-उप-गमः; ‘wishing to gain a. to the king’ राजा-नं द्रष्टुकामः. -ible, a. सुलभ, सुखोपसर्प्य, अभि-, गम्य, सुगम, उपसर्पणीय; अवसरोपसर्पणीया राजानः (S. 6.), सुलभदर्शन; ‘nothing is in a. to desires’ मनरथानाम-गतिर्न वद्यते (K. v. 64). -ion, s. योगः, उपगमनं, मिलनं. 2 (to power) राजपदावाप्ति f., राज्यप्राप्ति f., सिंहासनारोहणं. 3 आगमः, वृद्धि f., उपचयः. -ary, -ory, s. सहकारिन् m., प्रवर्तकः, पापसहायः. -a. अधिक; सहित, संयुक्त.

Accident, s. समापत्ति f., दैवयोगः-गति f., दैवघटनं, यदृच्छा; ‘seen by a.’ समापाचि-यदृच्छा-दृष्ट. 2 आपद्-विपद् f.; अत्याहितं, उपप्लवः. 3 अपकृति f., असहजो गुणः, विकृति f., ‘life is but an a.’ विकृतिजीवितमुच्यते (R. VIII. 87); ‘by a.’ अकस्मत्, देवेन, दैवात्, दैवगत्या. -al, a. यादृच्छिक-आकस्मिक (की f.), काकतालीय, दैवायत्त. 2 अप्रकृत, असमवायिन्; असहज, आहार्य. -ally adc. दैवात्, देवयोगेन, यदृच्छया, विधि-दैव-वशात्, समापत्या, अकस्मत्.

Acclamation. s. धन्यवादः, प्रशंसाघोसः, जयशद्बः. 2 निःस्वनः, प्रणादः, उच्चैर्घोषः.