Ælfric's Lives of Saints
by Ælfric
Chair of Saint Peter
1382392Ælfric's Lives of Saints — Chair of Saint PeterÆlfric


uiii. kl̅ martias. cathedra sci̅ petri.

Ƿe cƿeaþ on gerím-cræfte cathedra sci̅ petri ·001
seofon nihton er þam monðe þe ƿe martius hatað ·

Nu synd sume men þe nyton hƿæt se nama ge-tacnað.003

Cathedra is ge-reht bisceop-stól on englisc ·004
⁊ se halga petrus ƿæs ahafen on þam dæge
on his bisceop-stól · on þære byrig antiochian ·
þone stól he ge-sæt · seofon gear fullice ·
⁊ siððan geƿende be godes ƿissunge
to þære mæran rome byrig · ⁊ þær binnan ƿunode
fif ⁊ tƿentig geara · ⁊ fela ƿundra æteoƿde
þære romaniscan leode · oð he hí to gelea|fan ge-bigde
he ferde fram antiochian · for þan þe he ƿæs apostol
⁊ sceolde gehƿǽr gecuman · ⁊ cristen-dóm aræran ·
þa gesæt hé on rome oðer bísceop-setl ·
oð  se ar-leasa nero · hine ahencg on rode ·

Nu ƿylle ƿe eoƿ secgan · sume petres ƿundra ·016
him to ƿurðmynte · ⁊ eoƿ to trymmincge ·
ac ure mæð nys ·  ƿe ealle his mærða secgan ·

Ƿe sædon hƿilon ǽr · hu his sceadu gehealde ·019
ealle þa untruman þe heo oferglad ·
sƿa hƿær sƿa he eode · ⁊ hí ealle astodon
ansunde · ætforan him · þe on ðam fænne ær lagon ·

Nu ƿylle ƿe eac eoƿ secgan · hu he sume dæg eode023
to þam godes temple · mid þam godspellere Iohanne ·
þa læg þær sum creopere lama fram cild-hade ·
se ƿæs dæg-hƿam-lice geboren to þam beorhtan gete ·
 he ælmessan under-fencge æt þam infarendum ·
ða beseah he to petre sumere ælmessan ƿilnigende ·

Petrus soþlice cƿæð ·029

Næbbe ic seolfor ne gold ·029
ic þe dó  ic hæbbe · arís on drihtnes naman ·
hál on þinum fotū · ⁊ gefeng his sƿiðran
arærde hine upp · ⁊ he leop sona
cunnigende his feðes · hƿæðer hé cuðe gán ·

Eode þa mid blisse · binnan þam temple034
mid þam halgum apostolum [sic @ Skeat] · þone hælend herigende ·
þa oncneoƿan hine ealle · þe hine cuðon ǽr ·
⁊ micclum ƿundrodon · þæs ƿædlan hæle ·

Eft æt sumon sæle þa petrus siþode ·038
neosigenne þa geleaffullan · þa becom hé to liddan ·
ƿolde ða gebroðra gespræcan · þe on þære byrig eardodon ·
þa gemette hé anne bædrydan · binnon þam ƿeallum ·
eneas gehaten · for eahte gearum lama ·

Þa cƿ̅ se eadiga petrus · to þam earman bæddrydan ·043
gehæle ðe drihten crist · arís ⁊ do þe gearoƿne ·
þa arás se bæddryda un-bunden fram petre ·
se þe hæfð þa mihte ·  he mæg un-binden ·
þa fæstan cnottan · fyrnlicra synna ·
Þam ðe mid dædbote hine biddað georne ·
 he him geþingie | to þam hælende criste ·

Þa gelyfde seo burh-ƿaru · þurh þæs bæddrydan hæle ·050
on þone soðan god · ⁊ gecyrde to fulluhte ·
⁊ þa saroniscan sƿa gelice dydon ·

Ioppe hatte sum burh · gehende þære liddan ·053
on þære ƿæs an ƿydeƿe · ƿel gelyfed
thabitas geciged · ⁊ sƿyþe ælmes-georn ·
⁊ mid godum ƿeorcum geglencged forþearle ·
seo ƿearð geuntrumad on þam ylcan timan ·
geƿát þa of life · ⁊ læg on uppflora ·

Þa ge-axodon þa geleaf-fullan · þe  lic besætan ·059
 petrus ƿæs on liddan · þam lande sƿa gehende ·
asendan þa tƿegen ƿeras ƿið his ·
⁊ bædon  hé butan yldincge hí ge-neosode ·

Þa arás se apostol ⁊ ardlice þider com ·063
eode to þære uppflora · ⁊ efne him embe stodon ·
ƿepende ƿydeƿan · ⁊ ƿan-hafele þearfan ·
æteoƿigende him þa reaf · ⁊ þa gerenodan · tunecan ·
þe thabitas him ƿorhte · ær þan þe heo geƿite ·

Þa hét se halga petrus ·  hi him  hus gerymdon ·068
⁊ gebigde his cneoƿa biddende hire lifes ·

Ƿende þa to þam lice · ⁊ hlude clypode ·070
thabita arís · ⁊ heo þær-rihte ge-edcucode ·
beseah to petre · ⁊ geset hire upp ·

Þa gelæhte petrus hire liþian hand ·073
arærde hi upp hale of þam bedde ·

Þa asprang þis ƿundor · ƿide geond  land ·075
⁊ fela gelyfdon on þone lifigendan god ·

Þa ƿunode petrus æfter þære ƿydeƿan æryste ·077
manega dagas on ioppe · mid sumum gelyfedan menn
symon gehaten · his hus stod ƿið þa sǽ ·

Þa ƿolde se apostol hine onsundron gebiddan ·080
⁊ astáh to þære upp-flora · embe midne dæg utan ·
ƿæs eac ofhingrod · ⁊ ƿolde þær anbidian ·
þa ƿearð hī æteoƿed · ƿundorlic gesihð ·
he geseah heofonas opene · ⁊ him com to an fæt ·
fyðer-scyte · ⁊ brad · ⁊ binnan þam ƿæron
ealle cuce nytenu creopende · ⁊ gangande ·
him com stemn to · þus clypiende þriƿa ·
arís nu petrus · | ⁊ þas reðan deor ofsleh ·
maca þe to mete ·  þu mege þe gereordian ·

Þa cƿ̅ se halga ƿer · ne geƿurðe hit leof drihten ·090
forþan ðe ic ne onbyrgde · sƿa hƿæt sƿa unclæne bið ·

Þa com him eft stemn þo þus clypigende of heofonum ·092
  god geclænsode · ne cƿæð þu  hit fúl sy ·

Þriƿa him ƿæs þus geclypod tó · ⁊ þær-rihte ƿearð  fæt094
upp to heofonum abroden · eft mid þam nytenum ·

Ƿe ƿyllað eoƿ secgan · sceortlice þas getacnunge ·096
 fyþer-scyte fæt · mid þam fulum nytenum ·
hæfde getacnunge · ealles hæðenes folces ·
þe on fyðer-scytum middan-earde fullice leofdon ·
ac crist hí geclænsode · þurh his tocyme on ƿorulde ·
⁊ forþi cƿæþ se stemn clypigende to petre ·
 he hine gereordode · mid þam reþenum nytenum ·
forþan þe hi ƿæron geclænsode · þurh cristes þroƿunge ·
⁊ he sceolde hi aƿendan of þam ƿyrm-hiƿe ·
þurh soðe lare · to gesceadƿisnysse ·
⁊ to manna gelicnysse · of þam laðum hiƿe ·

Þriƿa clypode seo stemn · fram þære halgan ðrynnysse ·107
seo þe is án ælmihtig god · æfre unto-dæled-lic ·

Mid þam ðe petrus smeade · hƿæt his gesihð gemænde ·109
þa clypodon þær ðry ƿeras · cnucigende æt þam geate ·
⁊ axodon æt þam hiƿum · hƿæðer se halga petrus
þær ƿununge hæfde · ƿoldon hine gespræcan ·

Efne þa se halga gast · him  sæde · ⁊ cƿæð ·113

Þry ƿeras þe secað · of cessarean byrig ·114
arís ⁊ far mid him · forþan þe ic hí asende ·

Petrus þa eode ard-lice to ðam mannū ·116
befrán for hƿylcum intigan · hi hine axodon ·
hi sædon  cornelius hi asende to him ·

He is hundredes ealdor · ⁊ hæfð godes ege ·119
sƿyðe riht-ƿys ƿer ·  ƿát eall þeos scýr ·
him com to godes æncgel · ⁊ cƿæð  he sceolde ·
þe him to langian · ⁊ þine lare gehyran ·

Þa on ærne mergen eode123
se | eadiga petrus · mid þam ærendracum ·
⁊ eac his gebroðra samod to cessarean byrig ·

Cornelius gelaðode his leofestan freond ·126
ƿolde  hí ge-hyrdon · þa halgan lare æt petre ·
⁊ eode him to-geanes · ⁊ hine eadmodlice gebigde ·
adune to his fotum · ac his onfencg petrus.

Eode þa inn mid cornelie · ⁊ cƿ̅ to him eallū ·130

Ge ƿiton  us Iudeiscum ne gedafenað to genealecenne131
eoƿ hæðenum mannum · ac me gesƿutelode god ·
 us nys to cƿeðenne ·  ge unclæne syndon ·

Ic com eac forþy buton ælcere tƿynunge ·134
ic axe þone intigan · hƿi þu me gelangodest ·

Cornelius cƿæð þa · me com to godes encgel136
nu ǽr on dæg embe non-tíd · þaþa ic me ana gebæd ·
stód on hƿitum gyrlum ⁊ cƿ̅ þus to me ·
þin gebæd is gehyred · fram þam healican gode ·
⁊ þine ælmyssan synd on his gesihþe getealde ·
asend nu to Ioppen to symone petre ·
⁊ gelange hine to þe ·  [þæt @ Skeat] he þe lifes ƿord secge ·

Nu sende ic to þe ⁊ ƿe synd gearƿe ·143
ealle þa þincg to gehyrenne · þe se hælend þe bebead ·

Cristen-dóm næs þagit cuð on þære byrig ·145
ne þes cornelius næs on criste gefullod ·
ac he gelyfde sƿa þeah on þone lifigendan god ·
⁊ mid ælmessum geearnode þæs ængles ƿyssunge ·
⁊ astealde þam hæþenum healice gebysnunge ·
ða þa he to fulluhte heora fyrmest beah ·

Þa cƿ̅ · se eadiga petrus ·151

Ic on-cneoƿ to soþan ·151
 [þæt @ Skeat] gode is andfencge on ælcere mægðe
seðe hine ondræt · ⁊ deð rihtƿisnysse ·

Ongan þa to secgenne þone soþan geleafan154
þam hæðenan þegne be ðæs hælendes fære ·
hu he ƿorhte ƿundra on þyssere ƿorulda fela ·
⁊ siððan deað þroƿode sylf-ƿilles for ús ·
⁊ on þam þryddan dæge arás of ðam deaðe gesund ·

Þa betƿux þysū ƿordum · ƿearþ mycel godes ƿundor159
sƿa  se halga | gast com ofer þa hæðenan ·
⁊ hi ealle spræcon þe ða lare gehyrdon ·
mislicum gereordum mærsigende god ·
þa ƿundrodon þa iudeiscan þe þær ƿæran [sic @ Skeat] mid petre
geleaffulle on criste ·  se halga gast com
ofer ða hæðenan · ⁊ se halga petrus cƿæð ·
hƿa mæg ƿæteres forƿyrnan þysum ƿerum to fulluhte ·
nu hí þone halgan gast habbað under-fangen
sƿa sƿa ƿe sylfe · ⁊ he sona hét hi
ealle fullian · on þæs ælmihtigan naman ·
þa bædon hí petrum  he ⁊bidode þær
ane feaƿa daga æfter heora fulluhte ·

Eft þaða petrus com to þā cristenū heape172
binnan hierusalem · þa befrunon þa gebroðra
þe of Iudeiscum cynne · on crist gelyfdon ·

Hƿi eodest þu to þam hæðenum · ⁊ on heora huse ge-æte ·175

Þa iudeiscan ƿendon  hi ana ƿæron176
gode gecorene · ⁊ forþy sƿa cƿædon ·

On ealdum dagum under moyses · ǽ ·178
noldon þa iudeiscan genealecan þam hæþenum
ne mid him gereordian · ⁊ sƿyþe rihtlice þá ·
forþan þe hi gelyfdon on þane [sic @ Skeat] lifigendan god ·
⁊ þa hæðenan gelyfdon on þa leasan godas ·
þaðe næron godas ac gramlice deofle ·

Nu ƿoldon ða Iudeiscan heora geƿunan healdan184
æfter heora fulluhte · ⁊ forseon ða hæþenan ·

Þa began se halga petrus · him eallum secgan ·186
hƿæt him god gesƿutelode ærðan þe he þider siþode ·
⁊ hu se halga gast com ofer þa hæþenan ⁊ cƿ̅ [cƿæð @ Skeat] ·

Gif god him forgeaf þæs halgan gastes gife ·189
sƿa sƿa us on frymþe on fyrenum gereordum ·
Hƿæt eom ic manna  ic mihte god forbeodan? [sic @ Skeat]

Þa suƿodon þa Iudeiscan syððan hí þis gehyrdon ·192
⁊ ƿuldrodon god ·  he ƿolde forgifan
þam hæþenan dæd-bote to þam heofonlican life ·

Marcellus ƿæs gehaten · sum mære godes þegn ·195
se folgode symone þam sceand-lican dry ·
oð se eadiga petrus · þone arleasan ofer-dráf ·

Þa for-lét marcellus þone manfullan dry ·198
⁊ folgode petre ⁊ to fulluhte beah ·

Nu aƿrat þæs marcellus · hu sce̅ petres dohtor200
petronella geƿat of ƿorulde to criste ·

Petrus hæfde ƿif ærðan þe he ƿære202
gecyrred to cristes hirede · ac he ƿiþ-cƿæð siððan
ƿoruldlicum geƿilnungum · ⁊ ƿifes neaƿiste ·
forþan þe crist astealde clænnysse on ƿorulde ·
⁊ ealle his folgeras ferdon on clænnysse ·
sƿa sƿa petres cƿæð · cuþlice him to ·

Ecce nos reliquimus om̄ia et secuti sumus te · quid ergo erit nobis? [sic @ Skeat]208

Efne ƿe forleton ealle þincg on ƿorulde209
⁊ þe nu folgiaþ · hƿæt fore-sceaƿost þu us ·

On anginne middan-eardes · cƿæð se ælmihtiga god ·211
beoð gemenig-fylde · ⁊ ge-fyllað þas eorðan ·
⁊ crist ƿolde on his to-cyme clænnysse aræran ·
⁊ his halgan hired · heold on clænnysse ·

Menn hæfdon on frymðe heora magan to ƿife ·215
⁊ sƿa ƿel mosten for ðære ƿif-leaste ·
⁊ gif nu hƿa sƿa deð næfð he godes bletsunge ·

Under moyses ǽ · moste se bisceop habban218
an ge-æƿnod ƿíf · for þære geƿissan æfter-gencgnysse ·
 is  se sunu sceolde symle fón to þam hade ·
æfter his fæder geendunge ⁊ nan oðer ne moste ·

Hit mihte þa ƿel sƿá · for þan þe hi ne mæssodon næfre ·222
ac hi offrodon nytenu on heora lacum gode ·
ne husel næs gehalgod ærþam ðe se hælend com ·
⁊ þa niƿan gecyðnysse mid cristen-dome arærde ·
⁊ geceas þa clænan to his clænum þeoƿ-dome ·
na to nytena offrunge ác to his agenū lichaman ·
⁊ bisceopas ne beoð nu be gebyrdum gecorene ·
ac seo halige gelaðung lufað þa clænan ·
⁊ crist ƿile habban þa þe him clænlice þeniað ·
æt þam liflicū lacum his lichaman ⁊ blodes ·

Ƿe sceoldan secgan be þære snoteran petronellan ·232
þæs eadigan petres dehter · ac us be-arn þis on mod ·

Se fore-sæda marcellus sæda (sic)  heo læge234
on paralisin sƿa sƿa petrus sylf ƿolde ·

Þa axode titus þone eadigan apostol ·236
hƿi he geþafode  heo sƿa lage on þam leger-bedde ·
þonne he oðre alefede ealle gehælde · ⁊ heo ana læg sƿa ·

Ða cƿ̅ se halga fæder ·  hire fremode  ·239
ac þelæs þe hƿa ƿene  ure ƿord ne mæge
hire hæle forgifan · ic hate hi nu arisan
⁊ us eallum þenian · ⁊ heo þær-rihte arás
þenode hire fæder · ⁊ his geferum hál ·

Æfter þære þenunge het se halga petrus ·244
hi to bedde gán ⁊ beon eft seoc ·

Heo þeah ða on godes ege ⁊ god hí eft gehælde ·246
sƿa  heo sylf mihte manega oðre gehælen ·
þurh halige gebedu on ðæs hælendes naman ·

Hire ƿæs sum oþer mæden geferlæht felicula gehaten249
ful-fremed on godes ege · ⁊ on ealre godnysse ·
ac petronella ƿæs sƿyðe ƿlitig on hiƿe ·

Þa com sum heretoga · se ƿæs gehaten flaccus ·252
mid mycelre fare to þære mæran petronellan ·
ƿolde hi niman to ƿife for hire ƿlitigan hiƿe ·

Þa cƿ̅  halige mæden to þam hæþenan menn ·255
hƿi come þu mid ƿæpnum ⁊ mid ƿælreoƿum cempum
to anum mædene unmihtigum to ƿige ·
ac gif ðu me habban ƿylt hat cuman to me
æðelborenne ƿíf · ⁊ ƿlitige mædenu
nu æfter ðrym dagum · ⁊ ic efne mid him
to þinum huse cume · ⁊ he hire gelyfde ·

Hƿæt þa petronella mid fæstenum hi gebæd262
to ðam heofonlican cynincge · þe heo gecoren hæfde
on eallum þam fyrste · ⁊ felicula samod ·
oð nicomedis se mæsse-preost cóm
on þam ðriddan dæge · ⁊ dyde him mæssan ·
⁊ seo halige petronella þa husel under-fencg ·
geƿende to hire bedde ⁊ geƿát sona ·

Þa comon þa ƿíf sƿa heo hæfde gecƿæden ·269
⁊ be-hƿurfon hire líc oþ heo bebyrged ƿæs ·
sƿylce hi forðan comon  hi þa fæmnan bestodon ·

Þa aƿende se flaccus to feliculan his mod ·272
⁊ cƿæþ hire þus to mid þrutigendum mode ·

Geceos þe nu ardlice an þyssere tƿægra ·274
oþþe ðu beo min ƿíf · oððe gebuh to urum godum
⁊ him lác geoffra · ac heo him ⁊ƿyrde þus ·

Ne beo | ic næfre þin ƿif · forðan þe ic sylfƿylles eom277
criste gehalgod · ne ic þam hæþenum godum
lac ne geoffrige · forðan þe ic on crist gelyfe ·

Þa hét se arleasa flaccus · þa fæmnan gebringan280
on þyster-fullū cƿearterne · ⁊ cƿ̅ ·  man ne sceolde
ænigne bigleofan hire dón binnon seofon nihton ·

Heo ƿunode þa sƿá seofon niht meteleas ·283
⁊ syððan ƿearð getintregod for þan soðan geleafan
⁊ for hyre mægð-hade oð heo ƿearð gemartyrod ·
⁊ hire gast ferde freoh to heofonum ·

Þa com nicomedis se fore-sæda masse-preost ·287
⁊ bebyrgde hire líc to lofe þam ælmihtigan ·

Þa gelæhte flaccus þone geleaf-fullan preost ·289
⁊ forðan þe he nolde þam fulum godum geoffrian ·
het hine besƿingan oð he saƿlode ·

He geƿat þa to heofonan to hælende criste ·292
þam is ƿuldor ⁊ ƿurð-mynt · on ealra ƿorulda ƿoruld · AMEN.