1382548Ælfric's Lives of Saints — On AuguriesÆlfric


sermo in laetania maiore [de auguriis].

001 Se apostol paulus ealra ðeoda lareoƿ manode ða cristenan þe he sylf ær to geleafan gebigde on anum pistole ·  is ærend-geƿrit · ðus cƿeðende.

003 Fratres · Spiritu ambulate · et desideria carnis Non perficietis · et cetera.

004 Mine gebroðra farað on gaste ·  is on gastlicre drohtnunga · ⁊ ne gefremme ge eoƿres flæsces lustas.

006  flæsc soðlice geƿinð ongean ðone gast · ⁊ se gast ongean  flæsc ·

007 Þas ðincg soðlice ·  is se lichama · ⁊ seo saƿl · ƿinnað him be-tƿeonan.

008 Ac seo saƿl is ðæs flæsces hlæfdige · ⁊ hire gedafnað ·  heo simle geƿylde ða ƿylne ·  is  flæsc · to hyre hæsum.

010 Þƿyrlice færð æt ðam huse þær seo ƿyln bið þære hlæfdian ƿissigend · ⁊ seo hlæfdige bið þære ƿylne underðeodd · sƿa bið eac þæs mannes líf on hinder gefadod · gif  flæsc þe is brosnigendlic ⁊ deadlic · sceal geƿyldan þone gast ðe is ece · ⁊ unateorigendlic · to his fracodum lustū ðe hí buta fordoð · ⁊ to ecum tintregum gebringað ·

015 Se apostol cƿæð ·

015 Gif ge beoð þurh ðone gast gelædde · ðonne ne synd gé ná under ǽ ·

017 He cƿæð on oðre stoƿe ·

017 Nis nan ǽ rihtƿisū menn gesett · ac unrihtƿisum · ⁊ na under-þeoddum · Arleasum · ⁊ forscyldegodum · forðan þe seo ǽ ·  is se rihtƿise steor ne ge-gret þone rihtƿisan mid nanum yfele · ac heo geƿitnað þa unriht-ƿisan be heora geƿyrhtum ·

021 Se rihtƿisa soðlice ne þearf him ondrædan þa stiðan steora þe godes · ǽ · tæcð · gif he him sylfum styrð fram eallū stunt-nyssum ·

023 Paulus cƿæð · sƿutele synd þæs flæsces | ƿeorc ·  is forligr · ⁊ unclænnyss · estfulnyss · oððe galnyss · hæðen-gild · oððe unlybban · feondræden · ⁊ geflit · anda · ⁊ yrre · sacu · ⁊ tƿirædnyss · dƿollic lár · ⁊ nið · mansliht · ⁊ druncennyss · oferfyll · ⁊ oðre ðyllice · þe ic fore eoƿ secge sƿa sƿa ic fore [sæde] · forðan þa ðe ðyllice ƿeorc ƿyrcað · ne begitað hi godes rice ·

029 Gehƿa mot yfeles gesƿican · ⁊ gebetan · ac gif he ðurh-ƿunað on yfelnysse · ⁊ forsihð his scyppendes beboda · ⁊ deofla gecƿemð · þonne sceal he unðances on ecnysse ðroƿian · on ðam unadƿæscend-licum fyre · betƿux ðam ƿyrrestan ƿurm-cynne · þe næfre ne bið adyd · ac ceoƿað symle · þæra arleasra lichama · on ðam hellican lige ·

034 Eft cƿæð se apostol on oðrum pistole ·

034 Fratres · Nolite errare · Neque fornicarii · Neque idolis seruientes · Neque adulteri · Neque molles · Neque fures · Neque auari · Neque ebriosi · Neque maledici · Neque rapaces · regnum dei Non possidebunt ·

038 Mine gebroðra nelle ge dƿelian · naðor ne unriht-hæmeras · ne ða ðe hæðen-gildum þeoƿiað · ne ða þe oðre manna ƿif habbað · ne ða hnescan \superscript{vel ƿácmod} ·  synd þa ðe nane stiðnysse nabbað ongean leahtras · Ne ðeofas · ne gytseras · ne drinceras ·  synd þa ðe druncennysse lufiað · ne ƿyrgendras · þæra muð bið symle mid geættrode ƿyrigunge afylled · ne reaferas · nabbað hi næfre godes rice ·

044 He cƿæð þa git eft forð to þam folce ðus ·

044 Þis ge ƿæron · ac ge synd nu afeormode · ac ge synd gehalgode · ac ge synd geriht-ƿisode on drihtnes naman ures hælendes cristes · ⁊ on gaste ures godes ·

047 Deofol-gild bið  man his drihten forlæte · ⁊ his cristendóm · ⁊ to deofollicum hæðenscype gebuge · bysmrigende his scyppend ·


Oðer deofolgild is derigendlic þære saƿle ·049
ðonne se man forsihð his scyppendes beboda ·
⁊ þa sceandlican leahtras begæð · þe se sceocca hine lærð ·

Þæs gastes ƿæstmas · synd þa godan ðeaƿas ·052
|  se man lufige þone lifigendan god ·
⁊ hæbbe ða soðan lufe symle on his mode ·
⁊ ða gastlican blysse · ⁊ beo gesibsum ·
geðyldig · ⁊ ðolmod · ⁊ on ðeaƿum hæbbe
godnysse · ⁊ glæd mod · ⁊ manðƿærnysse ·
geleafan · ⁊ gemetfæstnysse · ⁊ modes clænnysse ·
⁊ forhæfednysse butan higeleaste ·

Nis nan · ǽ · ƿiðerræde þus geƿorhtum mannū ·060
ac ða þe cristes synd cƿylmiað heora flæsc ·

Sƿa  hi nellað onbugan ðam bysmorfullū leahtrum ·062
ne ðam yfelum geƿilnungum · ac ƿinnað him to-geanes ·
oð  hi sigefæste siðiað to criste ·
⁊ to ðam ecan ƿuldre · for ðam sceortan geƿinne ·
⁊ hi blyssiað on ecnysse bliðe mid criste ·

[Sermo sancto augustini de auguriis.]

Augustinus se snotera bisceop sæde eac on sumere béc ·067

Mine gebroðra þa leofestan · gelome ic eoƿ ƿarnode ·068
⁊ mid fæderlicre carfulnysse · ic eoƿ cuðlice manode ·
 ge andsætan ƿiglunge þe unƿise men healdað ·
mid ealle forlætan sƿa sƿa geleaffulle men ·
forðan butan ic eoƿ ƿarnige · ⁊ þone ƿol eoƿ forbeode ·
ic sceal agyldan gescead þam soðfæstan deman
minre gymeleaste · ⁊ mid eoƿ beon fordemed ·

Nu alyse ic me sylfne ƿið god · ⁊ mid lufe eoƿ for-beode ·075
 eoƿer nan ne axie þurh ænigne ƿicce-cræft ·
be ænigum ðinge · oððe be ænigre untrumnysse ·
ne galdras ne sece · to gremigenne his scyppend ·
forðan se ðe þys deð · se forlysð his cristen-dom.
⁊ bið þam hæðenum gelíc · þe hleotað be him sylfum
mid ðæs deofles cræfte þe hi fordeð on ecnysse ·
⁊ butan he ælmyssan · ⁊ mycele dædbote
his scyppende geoffrige · æfre he bið forloren ·

Hleotan man mot mid geleafan sƿa þeah084
on ƿoruld-ðingum butan ƿicce-cræfte ·
 him deme seota · gif hi hƿæt dælan ƿillað ·
þis nis nan ƿiglung · ac bið ƿissung foroft ·

Eall sƿa gelice se ðe gelyfð ƿiglungum088
oððe be fugelum · oððe be fnorum ·
oððe be horsum · oððe be hundum ·
ne bið hé ná cristen · ac bið for-cuð ƿiðer-saca ·

Ne sceal nan man cepan be dagum092
on hƿilcum dæge he fare · oððe on hƿylcum he | gecyrre ·
forðan þe god gesceop ealle ða seofan dagas ·
þe yrnað on þære ƿucan oð þysre ƿorulde geendunge ·

Ac seðe hƿider faran ƿille · singe his paternoster ·096
⁊ credan · gif he cunne · ⁊ clypige to his dryhten ·
⁊ bletsige hine sylfne · ⁊ siðige orsorh
þurh godes gescyldnysse · butan ðæra sceoccena ƿiglunga ·

Us sceamað to secgenne ealle ða sceandlican ƿiglunga ·100
þe ge dƿæs-menn drifað · ðurh deofles lare ·
oððe on ƿifunge · oððe on ƿadunge ·
oððe on bryƿlace · oððe gif man hƿæs bitt
þonne hi hƿæt onginnað · oþþe him hƿæt bið acenned ·

Ac ƿite ge to soðan ·  se sceocca eoƿ lærð105
þyllice scincræftas ·  he eoƿre saƿla hæbbe
ðonne ge gelyfað his leas-brædnysse ·

Nu cƿyð sum ƿiglere  ƿiccan oft secgað108
sƿa sƿa hit agæð mid soðum ðincge ·

Nu secge ƿe to soðan  se ungeseƿenlica deofol110
þe flyhð geond þas ƿoruld · ⁊ fela ðincg gesihð
gesƿutelað þæra ƿiccan hƿæt heo secge mannum ·
 þa beon fordone þe ðæne dry-cræft secað ·

Fela sædon þa dry-men · þurh deofles cræft ·114
Iamnes ⁊ mambres · sƿa sƿa moyses aƿrát ·
⁊ hi pharáo forlærdon mid heora lotƿrencum ·
oððæt he adranc on ðære deopan sǽ ·

Eall sƿa eac symon se sƿicola dry ·118
sƿa lange he ƿan ƿið petre · oð  he ƿearð afylled ·
ða þa he ƿolde fleon to heofonum ·  he on feoƿer tobærst
⁊ sƿa ferde ƿælhreoƿ mid ƿite to helle ·

Fela oðre forferdon þe folgodon dry-cræfte ·122
sƿa sƿa ƿe on bocum rædað · ac heora racu is langsum ·

Ne sceal se cristena befrinan þa fulan ƿiccan124
be his gesundfulnysse · þeahðe heo secgan cunne
sum ðincg þurh deofol · forðan þe hit bið derigendlic ·
⁊ eall hit bið ættrig  him of cymð ·
⁊ ealle his folgeras forfarað on ende ·

Sume men synd sƿa ablende ·  hi bringað heora lác129
to eorðfæstum stane · ⁊ eac to treoƿum ·
⁊ to ƿylspringum · sƿa sƿa ƿiccan tæcað ·
⁊ nellað under-standan · hu stuntlice hi doð ·
oððe hu se deada stán · oððe  dumbe treoƿ
him mæge gehelpan · oððe hæle forgifan ·
| þone hi sylfe ne astyriað · of ðære stoƿe næfre ·

Se cristene man sceall clypian to his drihtne136
mid mode · ⁊ mid muðe · ⁊ his munda abiddan ·
 he hine scylde ƿið deofles syrƿunga ·
⁊ besettan his hiht on ðone soðan god ·
se ðe ana geƿylt ealra gesceafta ·
 he fore-sceaƿige be his gesundfulnysse ·
loca hu he ƿille · sƿa sƿa ealƿealdend god ·

Ƿe sceolan on ælcne timan · ⁊ on ælcere styrunge143
gebletsian us sylfe mid soðum geleafan ·
⁊ mid rode-tacne þa reðan aflian ·
for ðan þe se reða deofol ƿearð þurh ða rode ofer-sƿiðed ·
⁊ heo is ure sige-beacn ongean þone sceoccan á ·

Eac sume geƿitlease ƿíf farað to ƿega gelætum ·148
⁊ teoð heora cild þurh ða eorðan ·
⁊ sƿa deofle betæcað hi sylfe · ⁊ heora bearn ·

Sume hi acƿellað heora cild ærðam þe hi acennede beon ·151
oððe æfter acennednysse ·  hi cuðe ne beon ·
ne heora manfulla forligr ameldod ne ƿurðe ·
ac heora yfel is egeslic · ⁊ endeleaslic morð ·

Þær losað  cild laðlice hæðen ·155
⁊ seo arleasa modor · butan heo hit æfre gebete ·

Sume hi ƿyrcað heora ƿogerum drencas ·157
oððe sumne ƿaƿan ·  hi hi to ƿife habbon ·

Ac þyllice sceandas sceolan siðian to helle ·159
þær hi æfre cƿylmiað on þam cƿealmbærum fyre
⁊ on egeslicum ƿitum · for heora geƿitleaste ·

Ac cristene men sceolan campian ƿið deofla162
mid strangum geleafan · sƿa sƿa gelærede cempan ·
⁊ forhogian þa hætsan · ⁊ ðyllice hæðen-gyld ·
⁊ þæs deofles dydrunga · ⁊ heora drihten arƿurðian ·
þonne gesihþ se deofol  ge hine forseoð ·
⁊ him bið þonne ƿá on his aƿyrigedum mode ·
 ge sƿa anræde beoð · ⁊ nimð andan to eoƿ ·
⁊ ƿile eoƿ gesƿencan mid sumere untrum-nysse ·
oððe sum eoƿre orf ardlice acƿellan ·
forðan þe he mot ælces mannes afandian ·
on manega ƿisan · hƿæðer his mod ƿille
abugan þurh ða ehtnysse fram ðam ælmihtigan gode ·

Ac ƿite ge to ƿissan  se ƿælhreoƿa deofol174
ne mæg mannum derian mid nan|re untrumnysse
ne heora orf adydan butan drihtnes geþafunge ·

God is eall godnyss · ⁊ he æfre ƿel ƿile ·177
ac manna yfelnysse mod beon gestyrod ·
þonne geðafað god þam sceoccan for oft ·
 he men gesƿence for heora mis-dædū ·

Us is to secenne gif ƿe gesƿencte beoð ·181
þa bote æt gode · na æt ðam gramlican ƿiccum ·
⁊ mid ealra heortan urne hælend gladian ·
forðan þe his mihte ne mæg nan ðincg ƿiðstandan ·

He cƿæð on his godspelle ·  buton godes dihte ·185
furðon an fugel ne befylð on deaðe ·

Ƿen is  he ƿille beƿitan á his menn ·187
ge on life · ge on deaðe · þonne se lytla fugel
ne befylþ on grin butan godes ƿillan ·

Ure drihten adræfde deoflu mid his hæse of anum ƿodum menn ·190

Þa ƿæs ðær gehende · an heord sƿina ·191
⁊ \superscript{hi} sona bædon  hi moston faran into ðam sƿynum ·
⁊ drihten geðafode þa ðam deoflum  ·

Hi ða into þam sƿynum · ⁊ hi ealle aƿeddan ·194
⁊ urnon to ðære sǽ · ⁊ sona adruncon ·

Ne mæg se deofol mannum derian butan godes ðafunge ·196
ne heora ðincg amyrran · þonne hé ne moste faran
furðon on þa sƿín · butan him geðafode þæs se hælend ·

Gif us deofol drecð · oþþe ure þincg adyd199
 getimað þonne sƿa for tƿam intingum ·
oþþe god sƿa þreað ure ðƿyrlican dæda ·
oððe he ure afandað on ðære frecednysse ·
⁊ se sceocca sceall asƿæman æt us ·
gif ƿe anræde beoð on urum geleafan ·
⁊ crist hine adræfð  he us derian ne mæg
gif ƿe ða ehtnysse eadmodlice forberað ·
⁊ butan ceorunge symle gode þancige ·

Us becymð sƿa þeah eall þæt to gode ·208
gif ƿe beoð geðyldige · ⁊ þanciað urum drihtne ·
⁊ on ðære fandunge his fultumes biddað ·
seþe eaðelice mæg us æfre ahreddan
fram eallum fræcednyssum feondlicra costnunga ·

Læcedom is alyfed fram lichamena tyddernysse ·213
⁊ halige gebedu mid godes bletsunge ·
⁊ ealla oðre tilunga syndon andsæte gode ·
sƿa sƿa paulus aƿrat þysum | ƿordum cƿeðende ·

Ne mage ge samod drincan · ures drihtnes calic ·217
⁊ ðæs deofles cuppan · to deaðe eoƿre saƿle ·
⁊ ure drihten cƿæð ·  man gecƿæman ne mæg
tƿam hlafordum æt-somne ·  he ne forseo þone oðerne ·
ne ƿe ne magon gecƿæman · criste ⁊ deofle ·

Nu secgað sume menn  him sceole gelimpan222
sƿa sƿa him gesceapan ƿæs · ⁊ geset æt fruman ·
⁊ ne magon forbugan  hí mis-faran ne sceolan ·

Nu secge ƿe to soðan gif hit sƿa beon sceall225
[ hit is unnyt bebod] ðe god bebead þurh dauid ·

Declina á malo ⁊ fac bonum226

Buh fram yfle · ⁊ do god.227

And [sic @ Skeat] eft se apostol cƿæð ·227
sƿa man sƿyðor sƿincð for gode · sƿa he selran mede hæfð ·

Gif ælces mannes lif æfre sceola sƿa gán ·229
 he ne mæge forbugan bysmorlice dæda ·
þonne bið unrihtlic  ða unrihtƿisan onfón
ænigne ƿitnunge for heora ƿohnysse ·

Eac ða arfæstan beoð ƿolice gearƿurðode ·233
gif  soð beon mæg  him sƿa gesceapen ƿæs ·
⁊ on unnyt ƿe sƿincað on urum þeoƿdome ·
oððe on ælmyssum · oþþe on oðrum dædum ·
gif ƿe his na maran edlean æt urum drihtne nabbað ·
þonne ða receleasan menn · þe butan ge-rade lybbað ·
⁊ on eallum þingum ƿadað on heora agenum ƿillan ·
⁊ on heora lustum heora líf aspendað ·

God ælmihtig gesceop manega gesceafta ·241
⁊ heora nanum ne forgeaf agenre [read agenne] freo-dóm ·
oþþe gesceadƿisnysse · butan ðam scinendum englum ·
⁊ menniscum gesceafta · þe he mid his handum gesceop

Þas tƿa gesceafta habbað gesceadƿisnysse ·245
⁊ ælc man hæfð agenne freo-dóm ·
 he ƿát hƿæt hé ƿile · ⁊ ƿát hƿæt he nele ·
ac god us ne nyt sƿa þeah  ƿe god don sceolon ·
ne eac us ne forƿyrnð yfel to ƿyrcenne ·
forðan þe he us forgeaf agenne cyre ·

He sealde sƿiðe fæste gife · ⁊ sƿyþe fæste · ǽ ·251
mid þære gife ælcū menn oð his ende · earmum · ⁊ eadigum.
 is seo gifu  se man mot dón  he ƿile ·
⁊  is seo · æ ·  god forgylt ælcum menn be his geƿyrhtum ·
ægðer ge on þysre ƿorulde · ge | on þære toƿeardan ·
sƿa gód · sƿa yfel · sƿa hƿæðer sƿa he begæð ·

Gif hƿa nu ƿundrige hƿi god ƿolde257
forgifan þam yfelum mannum agenne freo-dóm ·
þone he ƿát on ǽr  hi yfel don ƿillað ·

Nu cƿeðe ƿe  hit ne gerist nanum ricū cynincge260
 hi ealle beon þeoƿe menn ðe him þenian sceolon ·
⁊ on his anƿealde ne beo furðon an frig man ·

Sƿa eac ne gedafnode þam ælmihtigan drihtne263
 on eallum his rice nære ænig gesceaft
þe nære on ðeoƿte þearle genyrƿed ·

Nu behofað ure freo-dom æfre godes fultumes ·266
forþan ðe ƿe ne doð nan god butan godes fultume ·

Se ús geƿissige · á on ðysre ƿorulde ·268
⁊ to þam ecan life gelæde þurh hine sylfne ·
sƿa sƿa hé þam eallum behét þe hine lufiað ·

Sy him ƿuldor ⁊ lof á to ƿorulde. Amen.271